Sander Kollaard kiest klassiekers voor zijn zomerbibliotheek: ‘Al lezende werd ik volwassen’

Het is vakantie, eindelijk tijd voor de grote klassiekers. Maar waar te beginnen? Zeven Nederlandse auteurs beschrijven deze zomer welke boeken hen hebben gevormd. Vandaag Sander Kollaard: ‘Sinds ik zelf schrijf, ben ik als lezer een voyeur geworden.’

Het ware lezen is het lezen dat ik deed als jongen, met een boekje in een hoekje, zoals mijn ouders dat beschreven. Ik las, ik was weg. Ik dwaalde in verre, vreemde werelden, verlost van wat ik kende, ontdaan van een vrije wil, in de ban van een schrijver die met woorden (woorden!) mijn voorstellingsvermogen kaapte. Het was een zalige gevangenschap van lange winteravonden, dagen aan het strand en uren achter in de auto op weg naar het zuiden, betoverd door een boek.

Dat jongelingenlezen was ook vrijgelaten worden aan het eind van een boek, ontwaken uit dat lezen en terugkeren naar een wereld die met elk boek net even anders was geworden. Ze voelde anders. Ze was lichter en ruimer. Pas veel later begreep ik dat niet de wereld was veranderd, maar ik: dat ik door het lezen mogelijkheden zag die me eerder waren ontgaan.

4. De slag om de Blauwbrug van A.F.Th. van der Heijden.

Nog een uitzondering is A.F.Th. van der Heijden, vooral zijn vroege werk, zoals De slag om de Blauwbrug, de proloog van zijn cyclus De tandeloze tijd. Het is uit 1983 maar ik las het later, rond 1990, toen Van der Heijden al aardig op streek was met zijn cyclus. Alles aan De slag om de Blauwbrug vond ik opwindend, de taal en compositie, de vaart en energie, de panache, en niet te vergeten het onderwerp: de krakersrellen tijdens de kroning van Beatrix in Amsterdam. Het was voor het eerst dat ik zag hoe een wereld die ik goed kende – mijn eigen tijd, mijn eigen stad – in literatuur veranderde. De tandeloze tijd maakte op mij ook indruk door de mateloze ambitie. Die ambitie heeft zich gaandeweg tegen Van der Heijden gekeerd – hij schrijft zo veel dat de belangstelling is verflauwd – maar ik ben mijn opwinding over het vroege werk nooit vergeten.

Voor de gelegenheid heb ik De slag om de Blauwbrug herlezen. Wat ik was vergeten, is hoe goed Van der Heijden is in het gebruik van motieven. Hier zijn dat de scharen waarmee de verteller auto’s openbreekt. Gaandeweg wordt het motief een meeslepende metafoor. In de slotscène gaat de verteller met een vinger langs het scherp van de bladen, eerst omlaag, dan omhoog. De tocht wordt een reis van een onpeilbare oorsprong naar een evidente bestemming. ‘Achter zijn slakkegangetje over het scherp van de snede schoven de bladen geduldig en geruisloos verder over elkaar. Pas toen de vinger de top bereikt had, klonk het tsjak!’

Bron: Volkskrant 22-07-2022. Beeld Claudie de Cleen

https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/sander-kollaard-kiest-klassiekers-voor-zijn-zomerbibliotheek-al-lezende-werd-ik-volwassen~b124c592/